Bantuen hedapena

Bantuen hedapena k.a. V. mendetik aurrera Afrika erdialdean eta hegoaldean gertatu zen bantu hizkuntzen hedapenaren prozesu historiko-kulturala da. Duela gutxi arte, hedapen hori nekazaritza intentsiboaren eta burdinaren metalurgiaren orokortzearekin lotuta zegoen, aurrez herri ehiztari-biltzaile edo abeltzainek populatutako Afrikako kontinenteko eremuetan. Bantuen hedapena historiaurreko Afrikako prozesu garrantzitsuenetako bat da, baita eztabaidagarrienetako bat ere.

Autore batzuen arabera, Saharaz hegoaldeko Afrikaren berrantolaketa etnografiko eta linguistiko osoa ekarri zuen. Haientzat, bantuen hedapena bizkorrago gertatu zen k.a. II. milurtekoaren eta k.a. I. milurtekoaren artean, baina k.a. IV. milurtekoaren amaieran izan zuen jatorria, Saharaz hegoaldeko mendebaldeko Afrikan sortutako berrikuntza teknologiko batzuen agerpenarekin. Berrikuntza tekniko horien ondorioz bantuek lortutako ustezko abantailak Afrikako eremu zabaletako jatorrizko biztanleak lekuz aldatzera eraman zituen. Azken fasean, bantuen hedapenak eskala handiko merkataritzan aritzen ziren estatu zentralizatuak sendotzea ekarri zuen. Kultura arkeologikoen eta historikoki une hauetan lekuko izan direnen artean, honako hauek nabarmentzen dira: Afrikako Aintzira Handietako estatuak, hala nola Buganda edo Bunyoro, Europak XIX. mendean eskualdea konkistatu zuen arte iraun zutenak; ekialdeko Afrikako estatu swahiliak, zeinen botere komertziala portugaldarrek soilik XVI. mendean suntsitu zuten; erdialdeko eta hegoaldeko Afrikako erresuma bantuk, XI. eta XV. mendeen artean loratu zen Monomotapako Inperioa bezala; eta XIX. mendean Zulu Erresuma.

Greenberg eta Ehret gaiaren ikertzaileen arabera, fenomeno bantua K.a. V. mendetik K.o. XII. mendera bitartean hainbat fasetan garatu zen egungo Nigeriatik Afrikako ekialderantz eta hegoalderantz. Baina hizkuntza-hedapen hori ez da lotu behar talde etniko bat eremu austral osoan barreiatzearekin; izan ere, bantuek errealitate linguistiko komuna baino ez dute partekatzen, eta askotariko tipologia fisikoak eta sozialak dituzte. Era berean, burdinaren metalurgiaren hedapenarekin ere ez zuten zerikusirik izan, aurretik Aintzira Handietan (k.a. 1300. urtetik) ezagutzen baitzuten.^[1]

1. ↑ Iniesta, Ferran. (1998). Kuma. Historia del África negra. (1. argitaraldia) Bartzelona: Edicions Bellaterra 2000, 74-78 or. ISBN 84-7290-101-7..